რუს. მართ. საქართ.

რუსული მთავრობის მიერ საქართველოში განხორციელებულ გარუსებულ პოლიტიკასთან ერთად ბატონყმობა

რუსული მთავრობის მიერ საქართველოში განხორციელებულ გარუსებულ პოლიტიკასთან ერთად ბატონყმობის გაუქმების მცდელობას ძალიან დიდი რეაქცია მოჰყვა. ბატონყმობის რეჟიმი, რომლის გაუქმებაც რუსეთის შიდა პროვინციებში 1861 წ. დაიწყო, 1864 წ. საქართველოს ქართლისა და კახეთის რეგიონებში, შემდეგ იმერეთსა და გურიაში (1865), სამეგრელოში (1866), აფხაზეთში (1870) და ბოლოს კი სვანეთში (1871) გაუქმდა. ბატონყმობის გადაგდების შედეგად საქართველოში 75.565 კომლი (დაახლოებით 350.000 კაცი) ამ რეჟიმისგან გათავისუფლდა, მაგრამ მათი დაახლოებით 10% უმიწოდ დარჩა. დანარჩენებმა კი ბატონყმობის პერიოდისგან განსხვავებით უფრო ნაკლები მიწა მიიღეს. ბატონყმობის რეჟიმის გაუქმებით მრავალი ქარხანა გაიხსნა და მრეწველობაში წინსვლა დაიწყო, მაგრამ სოციალური და ეროვნული პრობლემების მოუგვარებლობამ, განსაკუთრებით ქართული ენის გავითარებისთვის ხელის შეშლის პოლიტიკის გაგრძელებამ, ახლადგახსნილ ლიცეუმებსა და კოლეჯებში რუსულად სწავლებამ, ის კი არა სიტყვა „საქართველოს“ ხმარების აკრძალვამ ქართველ განმანათლებლებს განმათავისუფლებელი ბრძოლისკენ უბიძგა. მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევარში ქართველმა განმანათლებლებმა ხალხს ცარისტული რეჟიმის წინააღმდეგ საბრძოლველად მოუწოდეს. ამ მიზნით ქართულ ენაზე გამოცემული გაზეთებით: „დროება“ და „ივერია“, ეროვნული იდეების გავრცელებას ცდილობდნენ.

რუსეთში 1917 წლის რევოლუციის შემდეგ საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში სოციალ–დემოკრატების მენშევიკურმა ფრთამ 1917 წელის მარტში თბილისში დროებითი მთავრობა ჩამოაყალიბა და აზერბაიჯანთან და სომხეთთან ერთად გაწევრიანდა ტრანსკავკასიის პარლამენტში სახელწოდებით „სეიმი“, მაგრამ საქართველო, რომელმაც მონაწილეობა არ მიიღო 1918 წლის 3 მარტის ბრესტ–ლიტოვსკის საზავო ხელშეკრულებით საბჭოთა რუსეთის მიერ ბათუმის, არდაჰანის, ართვინისა და ყარსის სანჯაყების ოსმალეთის სახელმწიფოსათვის დაბრუნებაში და რომელმაც ტრანსკავკასიის სეიმისგან მხარდაჭერა ვერ მიიღო, სეიმი ვერ დატოვა და 1918 წლის 26 მაისს დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. საქართველოს სახელმწიფოს დამოუკიდებლობა სცნო აზერბაიჯანმა, სომხეთმა, რუსეთმა, ოსმალეთის სახელმწიფომ და ევროპის ბევრმა სახელმწიფომ. მაგრამ საბჭოთა რუსეთმა, რომელმაც აზერბაიჯანი და სომხეთი დაიპყრო, 1921 წლის თებერვალში საქართველოს ოკუპაციაც განახორციელა, აქ საბჭოთა რეჟიმი დაამყარა და ძალაუფლება ბოლშევიკებს გადასცა. 1921–1922 წლებში ბოლშევიკებმა ინტელიგენციასა და მოსწავლე–სტუდენტობაზე ზეწოლა განახორციელა. ქართველმა მენშევიკებმა 1922–1924 წლებში ბოლშევიკების წინააღმდეგ ბრძოლაში წარმატება ვერ მოიპოვეს. 1922–1936 წლებში საქართველო როგორც საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირის წევრის ტრანსკავკასიის ფედერალური სახელმწიფოს შემადგენლობაში შევიდა. 1991 წლის დეკემბერში საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირის დაშლის შედეგად სხვა საბჭოთა რესპუბლიკებთან ერთად საქართველომ კვლავ დამოუკიდებლობა მოიპოვა.